- 2 October 2019
- Labels Brâncuși Expoziție Doina Lemny Jurnaliști Institutul Cultural Roman Sarutul Leda Muzeu Cumințenia Pământului Somnul
Doina Lemny, curator van de tentoonstelling Brâncuşi. De sublimering van de vorm, de grootste overzichtstentoonstelling van het werk van Constantin Brâncuşi van de afgelopen 25 jaar, die officieel op dinsdag 1 oktober werd geopend in BOZAR Brussel, heeft de werken van de grote Roemeense beeldhouwer gepresenteerd tijdens speciale rondleidingen voor Roemeense en buitenlandse journalisten.
Ruim 25 beeldhouwwerken van de hand van Constantin Brâncuşi zijn te bewonderen in het kader van het Festival EUROPALIA 2019. De hele verzameling die in BOZAR wordt tentoongesteld op een oppervlakte van 1500 m2, omvat meer dan 250 voorwerpen, foto’s en documenten.
Kunsthistoricus Doina Lemny sprak over ‘Slaap’, een werk dat in bruikleen is gegeven door het Nationale Kunstmuseum in Boekarest, en legde uit hoe Brâncuşi door middel van dit werk Auguste Rodin van repliek heeft gediend.
‘Het werk van lui Brâncuşi is veel intiemer, menselijker. Bij het weergeven van de menselijke vorm streeft Rodin ernaar de schoonheid van het model naar voren te brengen, terwijl het er bij Brâncuşi om gaat hoe hij het inslapen van de vrouw kan suggereren. Vanuit dezelfde gedachte, en in dezelfde stijl, creëert hij ook “Gebed” (in bruikleen van het Nationale Kunstmuseum in Boekarest),’ benadrukte Doina Lemny.
De curator stond stil bij de uitdaging die Brâncuşi aan Rodin deed uitgaan.
‘1907 vormt het keerpunt, omdat Brâncuşi in dat jaar Rodin de rug toekeerde. Toen schiep Brâncuşi deze twee meesterwerken, “De kus” en “De wijsheid van de aarde”. “De kus” van Brâncuşi, het eerste van een lange reeks beeldhouwwerken, is bijna een uitdaging van Rodin. Op de foto’s van het Rodin Museum zien we een stel dat verwikkeld is in een volmaakte liefdesdaad, met een volmaakte anatomie, een mooi paar, terwijl Brâncuşi komt met een stenen blok waarin hij de gezichten van twee personen kerft die in elkaar opgaan tijdens een liefdesdaad. Dat is de nieuwigheid bij Brâncuşi. Hij permitteert zich om met deze voorstelling van zaken Rodin van repliek te dienen. Overigens is deze “Kus”, afkomstig van het Museum in Craiova, de eerste in een hele reeks die hij in de loop van 40 jaar tot stand heeft gebracht, tot in 1945, echter niet in heel veel versies. Hij noemde het “Fragment van een kapiteel” omdat het als een architectonisch element oogt,’ verklaarde Doina Lemny.
‘Gebed’, ‘De kus’ en ‘De wijsheid van de aarde’ markeerden Brâncuşi’s breuk met Rodin.
‘“De wijsheid van aarde” is een zeer bijzonder werk, een uniek beeld, dat nooit in brons is uitgevoerd en daarom een grote waarde vertegenwoordigt. Zoals “De kus” nooit in brons is uitgevoerd, want Brâncuşi heeft het nooit in brons gezien,’ legde de kunsthistoricus verder nog uit.
Onderdeel van de tentoonstelling zijn veel tekeningen van Brâncuşi met het motief van de kus. ‘Het waren er zoveel, dat ze zijn handtekening als verliefde man zijn geworden.’
In een andere zaal van BOZAR zijn werken tentoongesteld die de essentie van een gezicht uitdrukken.
‘Dit is de essentie van Brâncuşi. Het draaide bij hem om het vinden van de essentie van de dingen, de essentie van een gezicht. Een academisch geschoolde beeldhouwer kan dit doen. Brâncuşi vereenvoudigt de vorm en daarom hebben we deze tentoonstelling ook “De sublimering van de vorm” genoemd, omdat hij een vereenvoudiging bereikt tot op het punt van sublimering,’ legde de curator uit.
Eveneens worden in het kader van de expositie ook door Brâncuşi vervaardigde foto’s tentoongesteld.
‘Brâncuşi bedrijft pedagogiek in zijn foto’s.’
‘Brâncuşi heeft geen volmaakt symmetrische dingen gemaakt. “De oorsprong van de wereld” stamt uit 1920, de periode waarin Brâncuşi zijn werken installeerde op een kruisvormige sokkel, vervolgens op een kubusvormige sokkel en vervolgens vervaardigt hij deze metalen plateaus uit een nikkellegering zodat zijn werken in deze spiegel worden weerkaatst. De foto’s die we hebben, geven aan hoe Brâncuşi ten aanzien van deze werken mediteerde,’ vertelt Doina Lemny.
Waar komt Brâncuşi’s inspiratie vandaan?
‘Brâncuşi liet zich niet door Afrikaanse kunst of door Roemeense kunst inspireren, hij liet zich overal door inspireren. Hij schoof ieder kenmerk aan de kant. Rond de jaren 1913, 1914 vervaardigt hij het werk “De eerste stap”, het kind dat zijn eerste stap zet. Alleen komen we hier een Brâncuşi tegen die de traditie kent. Hij is de enige avantgardistische kunstenaar die geen maskerverzameling heeft, en ik denk dat dit iets is dat stoelt op de traditie, want volgens de traditie moet je geen maskers in huis hebben omdat die ongeluk brengen,’ meent de kunsthistoricus.
Constantin Brâncuşi maakt geen tekening ter voorbereiding op het beeldhouwwerk.
‘In een nieuwe benadering hebben we geprobeerd hier de sfeer van zijn atelier te herscheppen. Hij heeft zijn eigen legende gecreëerd, want hij was uiteindelijk een groot acteur. Hij zette zijn muts op, hing de grote filosoof uit, hij was erg modern. In zijn atelier ontving hij, al in 1918-1920 de meest gevierde kunstenaars van de avant-garde, hij was bevriend met Amedeo Modigliani, en onderdeel van de tentoonstelling is een schitterend portret van Brâncuşi dat door deze is vervaardigd.’
In het atelier vonden vrolijke bijeenkomsten plaats, om van gedachten te wisselen, zonder pretenties. ‘Hier kwamen Fernand Léger, Tristan Tzara, Marcel Duchamp, Man Ray, die hem ook hielp bij de aanschaf van een fototoestel. Vanaf dat moment accepteerde hij het niet meer door iemand anders gefotografeerd te worden en evenmin dat iemand anders foto’s voor hem nam.’
In BOZAR zal het publiek ook de platencollectie van Brâncuşi kunnen zien.
‘Brâncuşi had een indrukwekkende verzameling grammofoonplaten die was samengesteld door de etnomusicoloog Constantin Brăiloiu, die de collectie van het Museum in Genève en die van het Museum van de Mens in Paris heeft samengesteld en die, omdat hij bevriend was met Brâncuşi, hem 200 grammofoonplaten heeft aangeboden. Ik wilde de hoezen van de platen laten zien om de gevarieerdheid van de collectie te laten zien, want Brâncuşi bezat niet alleen Roemeense muziek,’ vertelt Doina Lemny.
In de vitrines van de tentoonstelling, die een oppervlakte van 1500 vierkante meter beslaat, zijn nogal zeldzame documenten te vinden.
Voor de Roemeense journalisten heeft Doina Lemny het verhaal van ‘Leda’ verteld.
‘Leda uit 1920, waarvan Brâncuşi de totstandkoming filmt, was vervaardigd uit marmer. Het Museum in Chicago leent het nooit uit omdat het beeld te kwetsbaar is. Later, in 1926, heeft hij het opnieuw gemaakt in brons. In de hele wereld bestaat er maar één brons, en dan heb ik het over oorspronkelijke werken. Het is een heel complex werk. Leda, dat ons Roemenen doet denken aan een zwaan. Brâncuşi verschafte geen uitleg over zijn werken. Dit is een dubbelzinnig werk. Het is een vrouwentorso, en het deel dat de bevallige hals van de zwaan zou kunnen zijn, is een fallus, een ontmoeting tussen een vrouwentorso en een fallus, een daad van samenvoeging. Gedurende deze periode vervaardigt Brâncuşi complexe werken.’
De tentoonstelling Brâncuşi. De sublimering van de vorm brengt foto’s en documenten bijeen, samen met kunstwerken uit de grote museums van de wereld zoals: de Tate Gallery in Londen, het Rodin Museum en het Centre Pompidou in Frankrijk, het Museum Hirshhorn in Washington en het Museum Guggenheim in New York, het Nationale Kunstmuseum van Roemenië, het Kunstmuseum in Craiova, maar ook een werk uit de collectie van de Roemeense Academie. Voor het publiek zal de tentoonstelling geopend zijn in de periode 2 oktober 2019 – 12 januari 2020.
Roemenië, gastland van de 27ste editie van het Internationale Kunstfestival EUROPALIA in België, zal vanaf oktober vier maanden lang tentoonstellingen, voorstellingen en concerten aanbieden, inBrussel, maar ook in andere landen –Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Nederland, Luxemburg en Duitsland.
Het programma van het festival Europalia Romania (2 oktober 2019-2 februari 2020), gecoördineerd door het Roemeens Cultureel Instituut, omvat meer dan 250 culturele evenementen op het gebied van beeldende kunsten, muziek, film, literatuur, uitvoeringskunsten, toneel.
